1. Инеш һүҙ.
Н.А.Мәжитов исемендәге

Красноусол башҡорт гимназия- интернатының 1-4 кластары өсөн дәрестән тыш эшмәкәрлек буйынса

“Интерактив башкорт теле” эш программаһы

“Мәғариф тураһындағы” законға, Рәсәй Федерацияһының икенсе быуын Федераль дәүләт

хөкүмәт стандарттарына, Башҡортостан халыҡтары телдәре” законына, Красноусол башҡорт гимназия- интернатының 2023/2024 йылғы
уҡытыу планына ярашлы эшләнде. Һәр бала үҙ телен белеп үҫергә тейеш. Телеңде белеү – үҙаллы фекер йөрөтөү, һөйләү һәм яҙыу телмәрен
үҫтереү генә түгел, ә баланы шәхес итеп тәрбиәләүҙә, уны һәр яҡлап үҫтереүҙә ҙур бер этәргес көс булып тора. Атай-әсәй балаһына
рәхәтләнеп үҙ телендә төрлө йүнәлештә белемен үҫтереүҙә, шулай уҡ үткәненә, хәҙерге тормошона, киләсәгенә хөрмәт тәрбиәләргә тырыша.
Тел булмаһа, беҙең дә киләсәгебеҙ булмаясаҡ, балаларыбыҙ үҙ теленән мәхрүм кешеләр булып үҫәсәк. «Теле барҙың – иле бар» тигән кеүек,
телебеҙҙе юғалтһаҡ, илһеҙ ҙә тороп ҡаласаҡбыҙ. Телебеҙ шул тиклем матур, яғымлы, наҙлы, уны шул тиклем үк сифатлы итеп балаларыбыҙға
тапшырырға бурыслыбыҙ. Милли мәктәптәрҙә туған телде тейешле кимәлдә уҡытыу, уның мөһим проблемалары, заманса уҡытыуҙың
бурыстары, йүнәлештәре, юлдары билдәләнгән. Икенсе быуын хөкүмәт стандарттарының талаптарына ярашлы бала башҡорт теле буйынса
белем алыу менән бер рәттән яңы йәшәү шарттарына яраҡлы тормош тәжрибәһе тупларға,уңышлы уҡыусы һәм эшмәкәр шәхес сифаттарына
эйә булырға тейеш.
Дәрестән тыш эшмәкәрлек дәрестәренең төп маҡсаты :
Беренсенән, туған телгә, халҡыңа, илеңә оло хөрмәт, мөхәббәт һәм йылы мөнәсәбәт тәрбиәләү.
Икенсенән, һәр баланың тыумыштан килгән фантазияһын арттырыу, уға дөрөҫ йүнәлеш биреү.
Өсөнсөнән, тирә-яҡты күҙәтеүҙе, уй-фекерҙәрҙе матур итеп яҙырға өйрәтеү.
Дүртенсенән, заманса интерактив алымдар менән балаға туған телгә ыңғай ҡараш, һөйөү тәрбиәләү.
Түбәндәге бурыстар ҡуйыла:


Орфоэпик, интонацион, пунктуацион нормаларға нигеҙләнеп, дөрөҫ һәм тасуири уҡырға өйрәтеү,



Орфографик, пунктуацин нормаларға нигеҙләнеп, уйыңды, фекереңде грамоталы яҙа белергә өйрәтеү,



Логик фекерләргә өйрәтеү,



Тел байлығын арттырыу, күргән-белгәндәреңде, уй-фекереңде һөйләргә, иғбатларлы булырға өйрәтеү,



Илеңде, телеңде, халҡыңды яртырға ғына түгел, башҡа илгә, телгә, халыҡҡа ҡарата ла хөрмәт тәрбиәләү.
2. Предметтың дөйөм характеристикаһы.

Балаларҙың ижади һәләттәрен үҫтереү

принциптары:

гуманлыҡ, күсәгилешлелек, системалылыҡ, сағыштыра белеү, анализ яһау,

оҡшаш һәм айырмалы яҡтарҙы таба белеү, төркөмләй белеү, тормош менән бәйләү, халыҡ ижадына таянып эш итеү, үҙ миҫалыңда
тәрбиәләү, үаҙллы эҙләнергә өйрәтеү кеүек принциптарға таянып эшләү – ижади һәләтте асыуҙың төп принциптары булып тора.
Төп йүнәлештәр: I класс.
1) Диалог төҙөү. Бер-береһен тыңларға өйрәнеү, үҙ фекере менән уртаҡлаша белеү.
2) Һөйләшеү ҡорорға өйрәтеү (уйын формаһында, ҡыҙыҡлы тема эҙләү, әкиәт уйлау һ.б. Балалар өсөн яҡын тема һайлау.
3) Парлап эшләргә, һөйләшергә, әңгәмәләшергә өйрәтеү. Был телмәр мәҙәниәтен үҫтереүгә, дуҫлыҡ тойғолары һәм хөрмәт итеү кеүек
сифаттар тәрбиәләүгә булышлыҡ итә.
4) Коллектив эшләү: ике юллыҡ шиғырҙар, бәләкәй әкиәттәр һәм хикәйәләр ижад итергә өйрәтеү.
II класс.
1) Эҙләнеү, уйланыу, фекерләү, ижад итеү. Үҙ-ара аралашыу. Балалар бер-береһе, шулай уҡ уҡытыусы менән дөрөҫ мөғәлләмә итергә
өйрәнеү, иптәштәренә ҡарата, уларҙың фекеренә ҡарата хөрмәт менән ҡарарға өйрәнеү.
2) Индивидуаль эштәр, уйланыу, үҙаллы фекер йөрөтөү. Баланың ижад итеүгә эске әҙерлеге.
3) Ике юллыҡ шиғырҙарҙы, әкиәттәрҙе һәм хикәйәләрҙе бирелгән ярҙамсы һүҙҙәр ярҙамында ижад итеп ҡарау. Иң яҡшыларын һайлап
«китапсыҡ» сығарыу.
III, IV кластар.
1) Үҙаллы фекер йөрөтөү, уйланыу, эҙләнеү, ижад итеү.
2) Уйындар аша ижади һәләт үҫтереү. Баланың ижади эшенә хөрмәт менән ҡарау, дөрөҫ йүнәлеш биреү.
3) Ике, дүрт юллыҡ шиғырҙар, бирелгән темаға әкиәт йәки хикәйә уйлап сығарыу. Уңышлы эштәрҙе гәзит – журналдарға тәҡдим итеү.
Методтар һәм эш алымдары.



Тел дәрестәрендә баланың ижади фекерләү ҡеүәһен үҫтереү.



Тема буйынса эҙләнеү эше алып барыу.



Тема буйынса төп әйтәһе фекерҙе таба белеү.



Сағыштырырға, анализларға, дөйөмләштерергә өйрәтеү.



Оҡшатып фекерләй, яҙа, эшләй белергә өйрәтеү.



Ижади эшләгән башҡа уҡыусылар менән осрашыуҙар ойоштороу.



Кисәләр ойоштороу һәм унда ҡатнашыу.



«Табын» гәзите ойошторған бәйгеләрҙә ҡатнашыу.



Республика балалар баҫмаларына яҙышыу.



Ижад эштәре менән стена гәзите сығарыу.



Ижади эшләгән баланың «китаб»ын сығарыу.
3. Кластан тыш эшмәкәрлектең уҡыу планындағы урыны.
“Интерактив башкорт теле” кластан тыш эшмәкәрлеге башланғыс класс уҡыусылары өсөн 4 йылға төҙөлгән. Программа
уҡыусыларҙың йәш үҙенсәлектәрен иҫәпкә алып планлаштырылған. Беренсе класс өсөн аҙнаһына 1 сәғәттән – йылына 33 сәғәт,
2-4 класс уҡыусылары өсөн 34 сәғәт ҡаралған.
4. “Интерактив башкорт теле” кластан тыш эшмәкәрлегенең
йөкмәткеһендә тәрбиәүи йүнәлеш ҡиммәттәрен һүрәтләү.
Рәсәй мәғарифын модернизациялау концепцияһы тураһындағы законында төп йүнәлештәрҙең береһе булып баланы шәхес итеп

формалаштырыу тора. Был йүнәлештә уҡытыу эшен ойоштороу – программаның төп талаптарының береһе. Шәхес ул:
- башҡорт теленең фәнни-теоретик нигеҙҙәрен белгән, үҙ теленең төп үҙенсәлектәрен тәрән тойомлаған, туған телендә иркен һөйләшкән
кешеләр менән аралашыу мәҙәниәтенә эйә булған;

- белем алыу, уҡымышлы, мәғлүмәтле булыуға, үҙенә кәрәк информацияны үҙ аллы эҙләү һәм уға эйә булыу һәләте булған;
- мәктәптә алған белемдә тормош ситуацияларына сығарыуға һәләтле булған; алған белемде стандарт булмаған ситуацияларҙа ҡуллана
белеүсе;
- хаталаныуҙан ҡурҡмай, ышаныслы эш итеүсе; яңылышҡанда эшләнгән хаталарҙың сығанағын асыҡлай һәм анализлай белгән, уларҙы
булдырмау юлдарын билдәләп, хата эшләнгән эштәрҙән фәһем ала белеүсе;
- үҙен уратып алған һәр объектҡа, күренешкә үҙ фекере, ҡарашы булған;
- социаль әхлаҡи ҡанундарға эйә булыусы;
-кеше ҡайғыһын, зарын аңлай белеүсе; тотороҡло рухлы, матур эске мәҙәниәтле, алдынғы ҡарашлы кеше.
- хислелек, үҙеңдең хис-тойғоларыңды аңлай һәм билдәләй (әйтә) белеү;
- башҡа кешеләрҙең хис-тойғоларын аңлай һәм билдәләй белеү, уртаҡлаша алыу;
- матурлыҡ тойғоһо – тәбиғәт матурлығын күрә белеү, йәнле тәбиғәткә һаҡсыл ҡараш;
- нәфис һүҙҙең матурлығын тоя белеү,үҙеңдең телмәреңде камиллаштырыуға ынтылыу;
- ғаилә ҡиммәттәрен аңлау, үҙеңдең яҡындарыңа ҡарата ихтирам, рәхмәт, яуаплылыҡ тойғолары;
- текст авторы менән диалог ҡороуға ҡыҙыҡһыныу,уҡыуға ихтыяж;
- үҙеңдең һәм әйләнә-тирәңдәге кешеләрҙең ҡылыҡтарына дөрөҫ баһа биреү;
- мораль тәртип ҡағиҙәләрен көйләүсе этик тойғолар – намыҫлана, ояла белеү, ғәйебеңде танып ғәфү үтенеү;
-ғүмерҙең ҡиммәте – кеше ғүмерен иң юғары ҡиммәт итеп баһалау.
-изгелектең ҡиммәте – тирә-йүндәге кешеләргә миһырбанлы, ярҙамсыл, игелекле булыу.
-ирек, намыҫ ҡиммәте – аралашыу, үҙ-ара мөнәсәбәттәр ҡороу ҡағиҙәләренең төп нигеҙ икәнен төшөндөрөү.
-тәбиғәттең ҡиммәте - тәбиғәткә һәм тәбиғәт байлыҡтарына һаҡсыл мөнәсәбәт тәрбиәләү.
-ғаилә ҡиммәте - үҙеңдең яҡындарыңа ҡарата ихтирам, рәхмәт, яуаплылыҡ тойоу.
-хеҙмәттең һәм ижадтың ҡиммәте – хеҙмәткә һөйөү, яуаплылыҡ, үҙ аллылыҡ тәрбиәләү.
-гражданлыҡ ҡиммәте – үҙеңде йәмғиәттең, халыҡтың, илдең, дәүләттең ағзаһы итеп тойоу, илдең бөгөнгөһө һәм киләсәге өсөн яуаплылыҡ
тойғоһо кисереү.

-патриотлыҡ ҡиммәте - илебеҙҙе, күп милләтле халҡыбыҙҙы, республикабыҙҙы һөйөү. Тыуған илгә хеҙмәт итергә әҙер булыу.
-кешелектең ҡиммәте – үҙеңде бөтөн донъяның бер өлөшө итеп тойоу,килешеп йәшәү, мәҙәниәттәр төрлөлөгөн ихтирам итеү.
Гуманлыҡ, күсәгилешлелек, системалылыҡ, сағыштыра белеү, анализ яһау, оҡшашлыҡ таба белеү, төркөмләй белеү, тормош менән
бәйләү, халыҡ ижадына таянып эш итеү, үҙ миҫалыңда тәрбиәләү, үҙаллы эҙләнергә өйрәтеү кеүек принциптарға таянып эшләү – ижади
һәләтте асыуың төп принциптары булып тора.
5. Планлаштырылған һөҙөмтәләр.
Илен, телен, халҡын яратҡан, шулай уҡ башҡа телдәрҙе, халыҡтарҙы хөрмәт иткән алдынғы ҡарашлы балалар тәрбиәләү, ижади һәләте
үҫешкән, күңеленә йыр-моң һеңгән изге күңелле балалар үҫтереү.
1. Шәхси сифаттарҙы үҫтереү:
 үҙ аллы эш итергә, белем алыу процесына етди һәм яуаплы ҡарарға;
 атай-әсәйгә, тиҫтерҙәренә, уҡытыусыларға, яҡындарына , мәктәп хеҙмәткәрҙәренә иғтибарлы һәм ихтирамлы булырға;
 мәктәп йыһаздарына, уҡыу әсбаптарына һаҡсыл булырға;
 Тыуған илде яратырға; ерҙе, телде һаҡларға;
 уй-хистәреңде матур итеп еткерә белеү, матурлыҡ тойғоһо тәрбиәләү;
 һаулыҡты нығытырға;
 ҡунаҡта, кинола йәки экскурсия һәм башҡа йәмәғәт урындарында әҙәпле булырға, файҙалы ял итергә;
 кеше менән аралашыу этикетын ҙләштерергә.
2. Предмет өлкәһендә:
 Башҡортостан Республикаһында йәшәүсе бөтә милләт вәкилдәре менән үҙ-ара татыу, дуҫтарса мөнәсәбәт булдырырға булышлыҡ
итеү, шул уҡ ваҡытта күп милләтле халыҡтар араһында йотолоп юғалып ҡалмаһын өсөн ниндәй йүнәлештә үҫергә кәрәклеген аңлау;
 Халҡыбыҙҙың матди һәм рухи байлығы менән таныштырыу;
 Йәш быуынды үҙ аллы фекерләргә өйрәтеү;
 Тәбиғәткә һәм тәбиғәт байлыҡтарына һаҡсыл мөнәсәбәт тәрбиәләү;

 Мәҙәниәт, сәнғәт, фән өлкәһендә күренекле кешеләр менән танышыу;
3. Универсаль уҡыу эш төрҙәрен үҙләштереү процесында:
 үҙ аллы белем алырға, мәғлүмәт йыйырға һәм уларҙы ҡуллана белергә;
 дәрес барышында уҡытыусы менән берлектә эшләргә;
 дәрескә маҡсат ҡуйырға һәм уны дәрес һуҙымында күҙ уңында тота белергә һәм тормошҡа ашырырға, эште дөрөҫ планлаштырырға,
эҙләнеү эше алып барырға;
 эҙләнеү эше һөҙөмтәләре буйынса презентация эшләргә;
 тиҫтерҙәре һәм оло кешеләр менән итәғәтле һөйләшергә, кеше менән мөнәсәбәт ҡороу оҫталығын үҙләштерергә;
 эшләгән эштәрен дөрөҫ баһаларға һәм кәрәк икән төҙәтмә индерергә.


үтенес менән уҡытыусыға, класташына, өлкәндәргә өндәшергә;



уҡыу объектын өйрәнеү процесында күҙәтергә, сағыштырырға, анализларға һәм һығымта яһарға;



аралашыу оҫталығын шымартыу: тыңларға, яуап бирергә; һорарға, кеше фекерен ихтирам итергә;



диалог, монолог ҡора белергә;



мәғлүмәт алыу сығанаҡтары менән эш итә белергә; алған мәғлүмәтте эшкәртә белергә, маҡсатҡа ярашлы ҡулланырға;



мәғлүмәт алыу маҡсатында һорау һөйләм ҡорорға;



парлап, төркөмдә эшләгәндә этикет ҡағиҙәләрен күҙәтергә;



китап һәм башҡа уҡыу сығанаҡтарынан информация алырға һәм уны маҡсатҡа ярашлы ҡулланырға;



үҙеңде тейешле урында күрһәтә, үҙ аллы эш итә белергә; ҡаршылыҡтар тыуған осраҡта эшмәкәрлек итеү юлдарын планлаштырырға
өйрәнә башларға һ.б.

I класс өсөн тематик план
№

дата
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.

Ижади эштең темаһы
Танышайыҡ. Балаларҙың ижади һәләтен күҙәтеү һәм асыҡлау.
Балаларҙың ижади һәләтен күҙәтеү һәм асыҡлау. Һөйләшеү, әңгәмә ҡороу.
Ижад папкалары эшләү.
«Белем байрамы». Картина буйынса эш.
Көҙгө тәбиғәткә экскурсия. Балаларҙың тәбиғәт менән һоҡлана белеүҙәрен
күҙәтеү.
Күҙәтеүҙәр буйынса һөйләшеү ҡороу. Бирелгән һүҙҙәргә оҡшаш һүҙҙәрр уйлау.
Рифмалы һүҙҙәр.
«Көҙгө ағасты һүрәтләү. Телдән 3-4 һөйләмдән торған хикәйә төҙөү.
«Көҙгө япраҡ» һүрәте – ҡәләм һәм буяуаҙр менән эш. Эшләгән эште тасуирлап
һөйләргә өйрәтеү. Китапсыҡ эшләү
Көҙгө урман тураһында һөйләшеү ҡороу. Эҙмә- эҙлекле һөйләргә– бәйләнешле
телмәр төҙөргә өйрәтеү.
«Япраҡтар фантазияһы» композицияһы төҙөү һәм уның буйынса һөйләшеү.
«Илаҡ ямғыр» -әңгәмә ҡороу. Көҙҙөң һуңғы көндәрен һүрәтләү. Рифмалы
һүҙҙәр менән уйындар. Китапсыҡ эшләү.
Ижектәр уйыны. Көҙ тураһында ике юллыҡтар ижад итергә өйрәнеү.
Ижектәр уйыны. Яратҡан темаға ике юллыҡтар ижад итергә өйрәнеү.
«Ҡыш килә» - картина буйынса эш. Бәйләнешле телмәр төҙөү.
«Ҡышты яратам» - бирелгән рифмалы һүҙҙәр менән ике юллыҡтар уйлау.
Китапсыҡ эшләү.
«Яңы йыл мажаралары» - байрамға әҙерлек. Ике юллыҡтар ижад итеү.
«Яңы йыл байрамы» тураһында һөйләшеү. Картина буйынса эш. Бәйләнешле
телмәр төҙөү.
Тәбиғәткә экскурсия. Төрлө уйындар ойоштороу. Шатлыҡ хистәрен ике
юллыҡтар менән биреү.
Экскурсия тураһында һөйләшеү. 5-6 һөйләмдән торған бәйләнешле телмәр

Бөтәһ
е

Теор.
өлөшө

Практ.
өлөшө

1
1

0,5
0,5

0,5
0,5

1
1

0,5
0,5

0,5
0,5

1

0,5

0,5

1
1

0,5
0,5

0,5
0,5

1

0,5

0,5

1
1

0,5
0,5

0,5
0,5

1
1
1
1

0,5
0,5
0,5
0,5

0,5
0,5
0,5
0,5

1
1

0,5
0,5

0,5
0,5

1

0,5

0,5

1

0,5

0,5

19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.

төҙөү.
«Ҡышҡы уйындар» - әңгәмә ҡороу. Матур көндә тышта ҡар йомарлап уйнау.
Ике юллыҡтар уйлап сығарыу.
«Ҡар бабай эшләйбеҙ» - дәрес- уйын. Ике юллыҡтар ижад итеү.
«Ҡар бабай» - картина буйынса йәки тышта эшләгән ҡар бабай тураһында
бәйләнешле телмәр төҙөү. Китапсыҡ эшләү.
«Беҙ театр ҡуябыҙ» - уҡылған әкиәттәрҙән иң күңеллеһен һайлап
сәхнәләштереү, әкиәттең һүҙҙәрен ятлау.
«Беҙ әкиәт ҡуябыҙ» - инсценировка өсөн костюмдар һәм декорация әҙерләү.
«Беҙ әкиәт ҡуябыҙ» - инсценировкалау.
«Яҙғы тамсылар» - ике юллыҡтар ижад итеү.
«Яҙғы тамсылар» - китапсыҡ эшләү.
«Кәмәләр йөҙҙөрәбеҙ» - оригами. Йылғаға төшөп, кәмәләр йөҙҙөрөү. Ике
юллыҡтар ижад итеү.
Яҙғы тәбиғәткә экскурсия. Төрлө уйындар ойоштороу.
Яҙ тураһында һүрәт төшөрөү.
Яҙ тураһында ике юллыҡтар ижад итеү.
Килеп сыҡҡан шиғырҙарға китапсыҡ эшләү.
«Әлифба байрамына» әҙерләнәбеҙ. Ижад папкаларына эштәрҙе туплау.
Резерв дәрес. «Әлифба байрамы»

1

0,5

0,5

1
1

0,5
0,5

0,5
0,5

1

0,5

0,5

1
1
1
1
1

0,5
0,5
0,5
0,5
0,5

0,5
0,5
0,5
0,5
0,5

1
1
1
1
1
1

0,5
0,5
0,5

0,5
0,5
0,5

2 клас3а тематик план.
№
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.

Планл.
дата

Ижади эште4 тема8ы
Инеш д9рес. «Й9йге х9тир9л9р».
Ним9 ул ритм, рифма?
О3шаш 87229р – рифмалы 87229р.
*7229р уйындары. Китапсы3 эшл97.
Мине4 ярат3ан этем, бес9йем. Ике юллы3 ши1ыр2ар уйлау.
Ике юллы3тар я2абы2. Рифмалы 87229р бире7.
Т9би19т к7ренешт9ре т5ш5р5лг9н 87р9тт9рг9 ике юллы3тар уйлау.
К52г5 к5нд9р тура8ында ике юллы3тар. Экскурсиянан 8у4.
К52г5 к5нд5 яратам! Ши1ыр, хик9й9, 9ки9т уйлау.
Ши1ыр2а ритм. Ижект9р 8аны. Д7рт юллы3тар.
#ыш кил9. Рифмалы 87229р. Ши1ыр уйлап 3арау.
#ыш тура8ында 85йл9ш9йек. Картина буйынса эш. Б9л9к9й хик9й9
т5257.
Ним9 ул 9ки9т? #ыш тура8ында 9ки9т ижад ит9м.
#ыш бабай 89м #ар8ылыу. С9хн9 5с5н сценарий (9ки9т) т5257.
Г. Шафиҡова. «Ни өсөн ҡыш ҡырыҫ холоҡло?».
«Интерактив баш3орт теле» сайтында күнекмәләр эшләү.
«Интерактив баш3орт теле» сайтында күнекмәләр эшләү, белемде
тикшереп ҡарау.
Мин-ҡар бөртөгө. Әкиәт яҙып ҡарау.
“Минең яратҡан йорт хайуаным”. Инша яҙып ҡарау.
Минең атайым (олатайым, ҡустым). Телмәр үҫтереү.
Ике юллыҡтар ижад итеү.
«Интерактив баш3орт теле» сайтында күнекмәләр эшләү.
«Интерактив баш3орт теле» сайтында күнекмәләр эшләү, белемде
тикшереп ҡарау.
Йыл миҙгелдәре. Яратҡан йыл миҙгелем.

Бөтәһе
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

Теор.
өлөшө
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5

Практ.
өлөшө
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5

1
1
1
1
1

0,5
0,5
0,5
0,5
0,5

0,5
0,5
0,5
0,5
0,5

1
1
1
1
1
1

0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5

0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5

1

0,5

0,5

25.
26.
27.
28.
29.
30.
3133.
34.

Әсәйҙәр байрамы. Ике юллыҡтар ижад итәбеҙ.
А.Йәғәфәрова. Урал иле. Урал батыр. Әкиәт.
Алпамыша батыр. Әкиәт.
Илде иңләп йәмле яҙ килә. Яҙ билдәләре.
Яҙғы урманға экскурсия. Күҙәтеүҙәр буйынса инша яҙыу.
Күпселек ҡайҙа – көс шунда. Ә.Хәмәтдинова. Тамсы менән
Тамсыҡай.
Батырҙары бар илемдең. Ғ.Рамазанов. Бөйөк Еңеү тураһында
фильмдар ҡарау. “Минең ҡарт олатайым” темаһына презентация
эшләп сығыш яһау.
Ижад кис98е.

1
1
1
1
1
1
3

1

0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5

0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5

III класс 5с5н “Интерактив башҡорт теле” т749р9ге балалар2ы4 I-II кластар2а 5йр9нг9н ритм, рифма, ба6ымлы ижект9р, ике юллы3тар,
ижек уйындары 8.б. 5йр9нелг9н темалар буйынса ны1ытыу д9рест9ре 89м я4ы темалар буйынса эшт9р алып барыла. III класта ши1ыр,
хик9й9 89м 9ки9т ижад итерг9 5йр9не729н тыш р9ссамдар2ы4 картиналары мен9н танышыу, шулай у3 сценарий2ар уйлау 89м улар2ы
с9хн9г9 3уйыу ке7ек я4ы темалар 5йр9нел9. Шулай у3 т9би19т мен9н я3ындан танышыу, уны4 тура8ында я2ыу, 8о3ланыу 89м ошо
кисерешт9р2е д9фт9рг9 терк97, ижад ите7 эшт9ре алып барыла.
3 клас3а тематик план.
№
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.

Планл.
дата

Дәрес тема8ы
Й9йге х9тир9л9р. Б9л9к9й инша ижад ите7.
Белем байрамы тура8ында ижади эшт9р.
Т9би19тте яратам. &2е4де т9би19тт9 т9ртипле тотоу 3а1и29л9ре
ижад ите7.
К52г5 т9би19тк9 экскурсия. %й29 инша я2ып килерг9.
Ши1ыр2ар ижад ит9бе2. Рифмалы 87229р уйлау, 8айлау.
Ши1ыр2ар ижад ит9бе2. Ике юллы3тар.
Ши1ыр2ар ижад ит9бе2. Д7рт юллы3тар.
Фәстереүҙәр ижад итеү.
Әкиәт яҙып ҡарау.
Диалогтар төҙөү.
Р9ссамдар2ы4 картиналары буйынса инша я2ыу.
#ыш кил9. Рифмалы 87229р.
#ыш кил9. Ши1ыр2ар ижад ите7.
#ыш бабай 89м #ар8ылыу. С9хн9 5с5н сценарий (9ки9т) т5257.
Г. Шафиҡова. «Ни өсөн ҡыш ҡырыҫ холоҡло?».
Тарих – беҙҙең ҡобайырҙарҙа.Ҡобайыр. Ай, Уралым, Уралым.
Тарих – ул беҙҙең тамырҙар. Т.Шаһманов. Бабсаҡ бей ырыуы.
Илемдең батыры – Салауат. Т.Сәғитов, Б.Рафиҡов, С.Әлибай
әҫәрҙәре.
Ил яҙмышы – ир яҙмышы. Салауат Юлаев. Мин үлмәнем,
башҡорттарым!

Бөтәһе
1
1
1

Теор.
өлөшө
0,5
0,5
0,5

Практ.
өлөшө
0,5
0,5
0,5

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5

0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5

1

0,5

0,5

20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
3133
34.

Тел-илемдең асҡысы.Р.Тойғон, И.Кинйәбулатов, С.Сурина
шиғырҙары.
Әкиәт уҡырға яратам. В.Исхаҡов. Ирәмәлкәй тауҙың аҡ ташы.
А.Шәйәхмәтова. Икмәк көсө. Ҡаты-ҡото. Әкиәт.
Ҡошҡа әйләнгән әбей. Әкиәт.
Үгәй ҡыҙ Гөлбикә. Әкиәт.
А.Йәғәфәрова. Урал иле. Урал батыр. Әкиәт.
Алпамыша батыр. Әкиәт.
«Интерактив баш3орт теле» сайтында күнекмәләр эшләү.
«Интерактив баш3орт теле» сайтында күнекмәләр эшләү, белемде
тикшереп ҡарау.
Тәбиғәттең уяныуы. Р.Сәғәҙиев. Яҙ ҡайҙан килде?
Күпселек ҡайҙа – көс шунда. Ә.Хәмәтдинова. Тамсы менән
Тамсыҡай.
Әсәйҙәр байрамы. С.Әлибай. Яҙ башы. Ғ.Ғүмәр. Тамсылар.
Батырҙары бар илемдең. Ғ.Рамазанов. Бөйөк Еңеү.
Ижад кис98е.

1

0,5

0,5

1
1
1
1
1
1
1
1

0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5

0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5

1
1

0,5
0,5

0,5
0,5

3

2

1

1

0,5

0,5

IV класта эш баш3а т5рл5р9к ойошторола. У3ыусылар я2ыл1ан ши1ыр2арын, хик9й9л9рен, 9ки9тт9рен китапсы3тарына я2а баралар.
Китапсы3тар2ы 7229ре эшл9й29р. Унда матур-матур 87р9тт9р т5ш5р9л9р й9ки 3ыр3ып й9бештер9л9р. Бик матур китапсы3 килеп сы1а
89м унда 89р бала 72ене4 ижад эшен я2ып 3уя. Шулай у3 район 89м республика ба6маларына к729те7 ойошторола. Балалар
ти6тер29рене4 ижад эше мен9н я3ындан таныша 89м 7229рене4 д9 ижад ите7г9 д9рте уяна.
4 клас3а тематик план.
№
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.

Планл. дата

Дәрес тема8ы
Й9йге х9тир9л9р. Ши1ыр, хик9й9, 9ки9т ижад ите7.
Ши1ыр, хик9й9, 9ки9т ижад ите7.
Китапсы3тар эшл9йбе2.
Китапсы3тар эшл9йбе2.
Й9нл9ндере729р 89м са1ыштырыу2ар.
Й9нл9ндере729р 89м са1ыштырыу2ар.
Ши1ыр2ар ижад ит9бе2.
Хик9й9, 9ки9тт9р ижад ит9бе2.
Метафоралар, эпитеттар.
Метафоралар, эпитеттар.
Ши1ыр2ар ижад ите7.
Хик9й9, 9ки9тт9р ижад ит9бе2
Т5рк5мд9р29 эш. Ши1ыр2ар ижад ите7.
Т5рк5мд9р29 эшл9йбе2. (ки9тт9р ижад ит9бе2
Т5рк5мд9р29 эш. Хик9й9л9р я2абы2.
Т5рк5мд9р29 эш. Интервью алабы2.
Интервью я2абы2.
Г9зитк9 м939л9л9р я2абы2.
Г9зитк9 м939л9л9р я2абы2.
«Й9ншишм9» г9зитен9 к729те7.
«Й9ншишм9» г9зитен9 к729те7.
Ти6тер29ребе2 ижады.
Тыуған илемдең күренекле кешеләре. Проект эше.
Тыуған илемдең күренекле кешеләре. Проект эше.
«Интерактив баш3орт теле» сайтында күнекмәләр эшләү.
«Интерактив баш3орт теле» сайтында күнекмәләр эшләү, белемде

Бөтәһе
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

Теор.
өлөшө
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5

Практ.
өлөшө
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5

27.
28.
29.
30.
3133.
34.

тикшереп ҡарау.
Башҡорт теленән олимпиада эштәре.
Ти6тер29ребе2 ижады.
«Аманат» журналына к729те7. Ти6тер29ребе2 ижады.
«Аманат» журналына к729те7.
Бе2 29 ижад ит9бе2.

1
1
1
1
3

Ижад кис98е.
Резерв дәрес.

Материаль – техник яҡтан тьәмин итеү.
1. “Аҡбуҙат” журналы.
2. «Аманат» журналы.
3. “Йәншишмә” газетаһы.
4. “ Әҙәби уҡыу” 1 класс Ф.Ш Сынбулатова һ.б,
5. “ Әҙәби уҡыу” 2 класс Ә. Т. Мәүлийәрова һ.б.
6. “ Әҙәби уҡыу” 3 класс Ә. Т. Мәүлийәрова һ.б.
7. “ Әҙәби уҡыу” 4 класс Ә. Т. Мәүлийәрова һ.б.
8. https://farshatova.jimdofree.com/мультимедийные-интерактивные-упражнения-по-башкирскому-языку/
9. https://irorb.ru/interaktivnyj-bashkirskij/
10. https://basic.bashlang.ru/

0,5
0,5
0,5
0,5

0,5
0,5
0,5
0,5